Orman Yangını ve Yangına Neden Olma Suçu
- azrashnky
- 15 Ağu
- 5 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 25 Ağu
Bitki türlerinin bir araya gelmesi ile oluşan ormanlar, Dünya’nın en önemli oksijen kaynağını oluşturur ve karbon döngüsünün düzenlenmesinde önemli bir yere sahiptir. Ormanlara sadece bitki popülasyonu açısından bakmak yetersiz bir yaklaşımdır. hayvanlar, mikroorganizmalar, mantarlar vb. türleri de içinde barındıran geniş bir yaşam kaynağıdır. Ormanlar, yaşam kaynağı olmasının yanı sıra geçim kaynağı işlevi de görerek insanların ihtiyaç duyduğu doğal veya yapay bazı ürünlerin de ham maddesini içinde barındırır. Peki Her açıdan bu kadar öneme sahip olan ormanlarımızı yeteri kadar koruyup yeşilliği arttırmak için çalışmalar yapıyor muyuz? İşte bu noktada orman tahribatı, bu tahribatın nedenleri ve son yıllarda ülkemizdeki ormanların ne kadar tahrip edildiği konusuna kısaca değinelim.
Orman tahribatı, ormanların çeşitli nedenlerle yakılması, yok edilmesi ve zarar verilmesidir. Bu nedenler insanlar tarafından olabileceği gibi, doğal nedenler de olabilir. İnsanlar tarafından bilinçli bir şekilde tahrip edilebileceği gibi, dikkatsizlik sonucu da tahrip edilebilir. ülkemizde gerçekleşen orman tahribatının büyük çoğunluğu orman yangınları sonucu meydana gelmektedir. Orman yangınlarının en önemli nedenleri; küresel ısınma, hatalı insan davranışları, cam ve metal vb. yanıcı maddelerin yangına sebebiyet vermesi gibi nedenlerdir. Bizim ülkemiz açısından düşündüğümüzde orman yangınları bilinçli, kasten yakılma, yerine yeni bir yapı yapılmak amacıyla yakılması veya terör saldırıları sonucu da meydana gelmektedir. 2001-2022 yılları arasındaki 22 yıllık veriler incelendiğinde, Türkiye’de yıllık ortalama 2.216 orman yangını meydana gelmiş ve ortalama 8.319 hektar orman alanı yanmıştır. Ancak, 2021 yılında Manavgat, Marmaris, Isparta, Köyceğiz ve Milas’ta eş zamanlı başlayan ve günlerce süren büyük yangınlar, son yılların en büyük tahribatına neden olmuştur. Bu dönemde toplam 612 orman yangını yaşanmış ve 206.013 hektarlık alan tamamen yanmıştır (Afet Platformu, 2021; 3) son zamanlarda Çanakkale’de, İzmir’de, Bursa’da çıkan büyük yangınlar da büyük oranda ormanlık alanlarımızı kaybetmemize neden olmuştur.
Ormanlık alanlarımızın yandığını veya yakıldığını, o kadar insanın geçim kaynağını kaybettiğini, canlarına ve mallarına zarar geldiğini, hayvanların öldüğünü ve zarar gördüğünü görünce hemen hemen herkesin aklına belki de aynı soru gelir: Bunu yapanlar cezasız mı kalacak? Yangın sonrası süreç nasıl işleyecek? Kimlerin nasıl ve ne sorumluluğu var?
HUKUKİ YÖNÜ
Orman kanunu
Madde 110 – (Değişik : 23/1/2008-5728/217 Md.)
76’ncı maddenin (a) bendinde belirtilen fiili işleyenlere binbeşyüz Türk lirası idarî para cezası verilir.
76’ncı maddenin (b), (c) ve (d) bentlerinde belirtilen fiilleri işleyenler hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis ve adlî para cezasına hükmolunur.
Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak orman yangınına sebebiyet verenler üç yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Ancak failin yangının söndürülmesine ve etkilerinin azaltılmasına yönelik çabaları veya meydana gelen zararın azlığı göz önünde bulundurularak, verilecek ceza yarısına kadar indirilir. Zararın belirlenmesinde yangın sonucu tamamen yanan ağaç ve ağaççıkların değeri, kısmen yanan ağaç ve ağaççıkların değerinde meydana gelen azalma, alt tabaka orman örtüsünün yanması nedeniyle oluşan zarar ve toprağın humuslu tabakasının yanması nedeniyle meydana gelen verim kaybı dikkate alınır.
(Değişik dördüncü fıkra:23/3/2023-7442/26 Md.) Kasten orman yakan kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Suçun, yangına müdahalenin geciktirilmesi veya yangının söndürülmesinin zorlaştırılması amacıyla ve bu amacı gerçekleştirmeye elverişli olacak yer, zaman veya şartlarda işlenmesi halinde faile verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Devletin güvenliğine karşı suç işlemek amacıyla kurulmuş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde devlet ormanlarını yakan kişi müebbet hapis ve yirmibin günden yirmibeşbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
Bu maddede yazılı suçların işlenmesi sebebiyle, ölüm veya yaralanmanın meydana gelmesi halinde, ayrıca bu suçlardan dolayı cezaya hükmolunur.
Orman yangınına neden olma suçu;
Herkes tarafından işlenebilir, özgü faillik söz konusu değildir. Bu suç tipi genel kastla işlenebilir, failin amacı ve ne niyetle yaptığı önemli değildir. Şikayet şartı aranmamıştır, Re’sen soruşturma başlatılır.
Orman kanununun 110.maddesine göre;
Kasten orman yangınına neden olan kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden onbin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Bu durumda suçun kasten, bilerek ve isteyerek yakıldığı somut delillerle kanıtlanmalıdır: “Dosya kapsamında yer alan olay yeri inceleme raporunda yangın başlangıç noktasında yangını hızlandırıcı, tutuşturucu olabilecek bulguya rastlanılmadığının tespiti, sanığın tüm aşamalarda suçlamayı reddetmesi, olay yerinde alkollü halde yakalanması, yangının başladığı alanın kuru otlarla kaplı çalılık alan olduğunun anlaşılması karşısında sanığın orman yakma kastı ile hareket ettiğini gösterir her türlü şüpheden uzak ve kesin delil bulunmadığı gözetilerek sanık hakkında 6831 sayılı Kanunun 110/3. maddesi uyarınca mahkumiyetine karar verilmesi gerekirken suç vasfında yanılgıya düşülerek kasten orman yakma suçundan mahkumiyet hükmü verilmesi, bozma nedenidir” (Yargıtay 19. Ceza Dairesi - K.2019/15783).
Eğer fail, kasten yaktığı ormanın söndürülmesine engel oluyorsa ve çalışmaları zorlaştırıyorsa verilen ceza iki katına çıkarılır. Fail kasten orman yangınına neden olmakla birlikte bir de ölüm veya yaralamaya sebep oluyorsa ayrıca Türk Ceza Kanunu’nun ölüm ve yaralamaya ilişkin hükümlerine göre de cezalandırılır. Haberlerde duyduğumuz, Failin orman yangınına sebep olması sonucu hızla tahliyesi mümkün olmayıp evinde yanarak ölen yaşlı amca bu duruma örnek gösterilebilir.
Taksir, düzenlendiği suç tipi için uygulama alanı bulabilen bir hukuki müessesedir. Yangına neden olma suç tipinin taksirli hali düzenlenmiştir. Eğer fail, orman yangınına taksirle neden oluyorsa 2 yıldan 7 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu suç tipinde fail yangına dikkatsizlik ve ihmal sonucu yani kast olmaksızın neden olmuştur. “Sanığın yaktığı ateşin rüzgarın da etkisiyle kontrolden çıkarak ormana sirayet etmesi sonucu 0.5 hektar orman alanının yandığı olayda, sanığın eylemi 6831 sayılı Kanun’un 110/3. maddesinde düzenlenen taksirle orman yangınına neden olma suçunu oluşturduğu halde, suç vasfında yanılgıya düşülerek aynı Kanun’un 110/2. maddesinden hüküm kurulması, bozma nedenidir” (Yargıtay 19. Ceza Dairesi - K.2019/14109)
Fail, yangına sebep olmasından sonra söndürmek için çaba harcıyorsa örneğin çevredekilerden yardım istiyorsa veya hortumla suluyorsa verilecek ceza hakim tarafından takdiren indirilebilir. Sanığın yangını söndürmeye çalıştığını savunması ve olay yeri görgü tespit tutanağında yangını “söndürmek için kullanılan su hortumunun görüldüğünün tespit edilmesi karşısında 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 110/3-2. cümlesi uyarınca sanığın yangının söndürülmesine ve etkilerinin azaltılmasına yönelik çabaları nedeniyle hapis cezasında indirim yapılması gerektiğinin gözetilmemesi, bozma nedenidir” (Yargıtay 19. Ceza Dairesi - K.2019/7308).
Etkin pişmanlık ancak düzenlendiği suç tiplerinde mümkün olabilen bir hukuki müessesedir. Orman yangınına neden olma suçunda etkinlik pişmanlık düzenlenmediği için etkin pişmanlık hükümleri uygulama alanı bulamayacaktır. Uzlaştırma da aynı şekilde uzlaştırma kapsamına alınan suç tipleri için mümkün olup bu suç tipi için uygulama alanı bulmayacaktır.
Peki bu suç tipleri hangi mahkemelerde görülecektir?
Madde 83 – (Değişik birinci fıkra : 23/1/2008-5728/194 md.) “Bu Kanunda yazılı orman suçlarına ilişkin davalardan; 110 uncu maddenin üçüncü fıkrasında gösterilen suçlara ilişkin davalar asliye ceza mahkemesinde; dördüncü fıkrasında gösterilen suçlara ilişkin davalar ağır ceza mahkemesinde; beşinci fıkrasında gösterilen suçlara ilişkin davalar Ceza Muhakemesi Kanununun 250’nci maddesi uyarınca görevlendirilen ağır ceza mahkemesinde; bu suçlar dışında kalan davalar sulh ceza mahkemesinde görülür.”
Orman suçlarına ait davalar mahkemelerce acele mevaddan sayılır.
Yangın çıktıktan sonraki süreç yangının bir an önce söndürülüp daha az zarara sebebiyet vermesi için oldukça önemlidir. Dolayısıyla bazı gerçek ve tüzel kişilerin önemli sorumlulukları vardır. Örneğin Orman kanununun 68.maddesinde – “Ormanların içinde veya yakınında ateş ve yangın belirtisi görenler bunu derhal orman idaresine veya en yakın muhtarlığa, jandarma dairelerine veya mülkiye amirlerine haber vermeye mecburdurlar.” ve 104. Maddesinde “68 inci maddedeki mecburiyete riayet etmeyenler altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.” Denmektedir. Yangını görüp de gerekli mercilere haber vermeyen kişiler 6 aya kadar hapis cezası ile cezalandırılacaklardır. Tabi bu cezanın 1 yıldan az kısa süreli bir hapis cezası olması nedeniyle para cezasına çevrilebilecektir.
Yangın sonrası yanan ormanlık bölgelerde çevre ve orman bakanlığının koordinatörlüğünde ağaçlandırma projeleri yapılmalıdır. Orman genel müdürlüğü çevre ve doğa sevgisi ve doğal afetler konusunda gerekli bilgilendirme çalışmalarını yapmalıdır. Milli eğitim bakanlığı ile ortak çalışmalar yürütülerek okullarda gerekli dersler verilmelidir.
(yazıda geçen yargıtay kararlarının tamamına yargıtay kararları sayfasından ulaşabilirsiniz.)
Azra Şahinkaya
kaynakça
Ünlü, M. (2025). Orman varlığı ve orman yangınlarının etkisi. International Journal of Geography and Geography Education, 55, 212–229. https://doi.org/10.32003/igge.1634171
Yorumlar